Historia Gminy

Na ziemiach, które obejmuje obecnie Gmina Kwidzyn, notowana była duża aktywność osadnicza i gospodarcza sięgająca czasów pradziejowych, związana z położeniem tych ziem w rejonie Doliny Wisły. Elementami dziedzictwa historycznego są liczne cmentarzyska oraz osady obronne kultury łużyckiej w Baldramie i Podzamczu. Z okresu Rzymskiego pochodzą znaleziska świadczące o rozwoju osadnictwa i kontaktów handlowych na szlaku bursztynowym (okolice Korzeniewa, Brokowa, Kamionki i Rakowca). Od drugiej połowy X do XII stulecia przypadł największy rozwój wczesnośredniowiecznego osadnictwa polskiego na tym obszarze połowie XII wieku w rejon Kwidzyna dotarły plemiona pruskie. W 1233 roku między Marezą, Lipiankami, i Nebrowem Krzyżacy wznieśli umocowania obronne, rozpoczynając podbój Prus. Wkrótce zaczęto zakładać pierwsze wsie: Tychnowy (1288), Licze i Rakowiec (1293), Kamionka (1299). Rejon Kwidzyna był wówczas centrum osadniczym i administracyjnym, o czym świadczy fakt, iż w 1236 roku gród w Podzamczu określano mianem Mały Kwidzyn.

W czasach panowania krzyżackiego dokonywano lokacji wsi na prawie niemieckim i chełmińskim, ustanawiano sołtysa oraz określano wysokość świadczeń wsi na rzecz właściciela.

Wojny prowadzone w XV wieku i następnych stuleciach nie oszczędziły terenów dzisiejszej gminy, co spowodowało zniszczenie wielu wsi (Baldram, Licze, Rakowice, Rakowiec, Szadowo) oraz spadek liczby osadników. Aby zachęcić nowych osadników wprowadzano czynszowanie chłopów. Wkrótce zaczęli przybywać na teren wsi koloniści z Niemiec oraz Holendrzy. W roku 1788 niemal na terenie całej obecnej gminy nadano chłopom ziemie w dziedziczne użytkowanie.

W okresie międzywojennym na obszarze gminy działały silne ośrodki polskości. W Tychnowach zasłużył się ksiądz Baranowski oraz działacze: A. i F. Liszewscy, M. Głodny, M. Omieczyńska i K. Redmer.

Po II wojnie światowej na terenie gminy uruchamiano szkoły podstawowe, Państwowe Gospodarstwa Rolne, budowano osiedla mieszkaniowe. W 1975 roku utworzono gminę Kwidzyn z siedzibą w mieście Kwidzynie z połączenia gmin Tychnowy i Rakowiec, a w 1976 roku przyłączono również terytorium gminy Korzeniewo.

Plebiscyt rok 1920

W okresie międzywojennym na obszarze dzisiejszej gminy, pozostającym wówczas pod panowaniem niemieckim, działały silne ośrodki polskości. Jednym z nich była wieś Tychnowy. Powstał tu polski Bank Ludowy, istniały: biblioteka, czytelnia i szkółka polska założone przez księdza Piotra Baranowskiego. Do najaktywniejszych działaczy należeli: ksiądz Eryk Gross, Aleksander Liszewski, Konrad i Teofil Redmerowie, Marta Omieczyńska, Edmund Komorowski. Szczególnie ważną kartę w historii Ziemi Kwidzyńskiej zapisało Janowo – miejscowość o wieloletnich tradycjach walki o polskość. W okresie plebiscytowym aktywną działalność prowadzili tu: Tadeusz Tollik, Augustyn i Robert Czyżewscy, Bolesław Napiontek, Franciszek Komorowski, Jan Czaja. W Janowie założono Towarzystwo Czytelni Ludowych organizujące zebrania i pogadanki dla polskiej ludności, działał chór, zespół teatralny i taneczny. Język polski krzewił janowski oddział Stowarzyszenia św. Kingi prowadzony przez księdza Ignacego Niklasa. Po Plebiscycie w 1920 roku, pięć wsi obejmujących obszar dzisiejszego Janowa: Bursztych, Janowo, Kramowo, Nowe Lignowy i Małe Pólko utworzyło tzw. „Małą Polskę” – enklawę polską na ziemiach niemieckich. We wrześniu 1939 roku hitlerowcy aresztowali i zamordowali 13 mieszkańców Janowa. Ich symboliczna mogiła znajduje się na janowskim cmentarzu. Społeczeństwo Janowa i Ziemi Kwidzyńskiej pielęgnuje pamięć o „Małej Polsce” w rocznicowych obchodach plebiscytowych, a pamiątki z tego okresu przechowywane są w Izbie Pamięci Szkoły Podstawowej w Janowie.

Gmina dziś

Gmina Kwidzyn to miejsce atrakcyjne do życia, odpoczynku i inwestowania.

W ostatnich latach staliśmy się bardzo atrakcyjnym obszarem inwestycyjnym. Oferujemy atrakcyjne tereny przeznaczone pod inwestycje przemysłowe, usługowe i mieszkaniowe. W 2015 roku, na terenie Gminy Kwidzyn, został oddany do użytku Park Przemysłowo-Technologiczny wraz z Centrum Energii Odnawialnej. W ramach projektu wybudowano  biura, sale szkoleniowe oraz budynki Inkubatora Przedsiębiorczości i Europejskiego Centrum Energii Odnawialnych. W ramach wspierania rozwoju przedsiębiorczości w 2014 roku, wprowadziliśmy zwolnienia z podatków, w ramach pomocy de minimis, dla przedsiębiorców posiadających siedzibę na terenie naszej gminy. Na terenie Kwidzyńskiego Parku Przemysłowo Technologicznego przedsiębiorcy mogą skorzystać ze zwolnień od podatków w ramach pomocy regionalnej.

Posiadamy bardzo dobre zaplecze komunikacyjne. W 2013 roku został oddany do użytku most przez rzekę Wisłę, w miejscowości Lipianki. Uzyskaliśmy bezpośrednie połączenie całego regionu z zachodnią częścią województwa pomorskiego oraz drogą krajową nr 1 i autostradą A1.

Animatorem życia kulturalnego w naszej gminie jest  Gminny Ośrodek Kultury, który oferuje szeroki zakres propozycji, w ramach swojej działalności kulturalno-wychowawczej i artystycznej. Możemy pochwalić się między innymi trzema pracowniami artystycznymi działającymi na terenie gminy. Pracownią Haftu w Pastwie, Pracownią Rzeźby w Rakowcu oraz Pracownią Artystyczną Pogórze. W cyklicznych i doraźnych inicjatywach, Gminny Ośrodek Kultury, rozwija indywidualne zainteresowania kulturalne oraz upowszechnia różne dziedziny kultury i sztuki.

Na terenie naszej gminy działa kilka klubów i organizacji sportowych, realizujących zadania publiczne w zakresie upowszechniania sportu na rzecz mieszkańców Gminy. Oferujemy szeroki zakres bezpłatnych i ogólnodostępnych zajęć sportowo-rekreacyjnych pn. Sport po 16 tej.  Posiadamy bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturę sportowo-rekreacyjną w postaci boisk wielkich do gier, placów zabaw, siłowni zewnętrznych itd.

Inwestujemy w rozwój turystyki rowerowej. Obecnie jesteśmy w trakcie realizacji dużego projektu pn. Pomorskie Trasy Rowerowe o znaczeniu międzynarodowym R10 i Wiślana trasa Rowerowa R9. W ramach projektu wybudowanych zostanie ok. 13 km tras rowerowych oraz 3 rowerowe miejsca  postojowe w Marezie, Korzeniewie i Janowie. Projekt Wiślanej Trasy Rowerowej zakłada wybudowanie ścieżek rowerowych wzdłuż rzeki Wisły, na trasie dawnej Międzynarodowej Trasy Rowerowej R1.

Biały Dwór - staropolski dwór obronny zbudowany w XVI w., pięknie położony na wzniesieniu, z którego rozciąga się wspaniały widok na pradolinę Wisły. Obecnie znajduje się w nim odrestaurowany hotel z restauracją i stylową kawiarnią w podziemiach. Piękne wnętrza, ciekawe elementy architektury, stare meble, elegancki wystrój i gustowne dekoracje wnętrz uprzyjemniają pobyt. Obiekt cieszy się dużą popularnością, szczególnie wśród turystów zagranicznych.

Brachlewo - wieś położona przy trasie Kwidzyn - Malbork, ok. 12 km od Kwidzyna, nad jeziorem Jerzewo. Znajduje się tu ośrodek letniego wypoczynku z polem namiotowym, kempingiem, domkami letniskowymi, małą gastronomią, plażą strzeżoną, pomostami i zjeżdżalnią. W niedalekim sąsiedztwie ośrodka znajduje się Zielona Szkoła, gdzie w ciągu roku odbywają się zajęcia ekologiczne dla dzieci. Szkoła jest bardzo dobrze wyposażona i posiada bardzo dobre warunki noclegowe. Poza zajęciami szkolnymi, gospodarze obiektu chętnie udostępniają miejsca noclegowe turystom.

Górki - Dworek w Górkach pochodzi z XVI wieku. Wzniesiono go na planie prostokąta, z wieżą w północno-wschodnim narożniku. W 1850 roku budynek został gruntownie przebudowany. Dwór – jako jeden z nielicznych w Prusach Wschodnich- należał do polskich właścicieli, państwa Kowalskich od 1910 roku. Z chwilą, gdy ogłoszony został plebiscyt, stary dworek w Górkach stał się ośrodkiem polskości.
W maju 1920 roku Kowalscy gościli u siebie Stefana Żeromskiego, Jana Kasprowicza oraz dziennikarza Władysława Kozickiego. „Na oścież nam się otwarły podwoje polskiego domu” – pisał w wierszu Jan Kasprowicz. Po przegranym plebiscycie dwór nadal pozostał ośrodkiem polskości i z tego powodu właściciele byli szykanowani przez władze pruskie. W 1934 roku zostali wysiedleni z terenów Powiśla, a w 1937 roku majątek przeszedł w ręce niemieckie. Po wojnie w Górkach utworzono PGR, a w dworku urządzono biura, a następnie pomieszczenia mieszkalne. Budynek stopniowo ulegał degradacji. Obecnie mieści się tu Centrum Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Janowo- W roku 1920 roku podczas plebiscytu na Powiślu wysoki procent miejscowej ludności opowiedział się za Polską. Janowo (48% głosów polskich) wraz z paroma okolicznymi wioskami wchodzącymi w skład dzisiejszego sołectwa (Bursztych, Kramrowo, Nowe Lignowy i Pólko Małe) zostało przyznane Polsce i stworzyło enklawę na wschodnim brzegu Wisły, potocznie nazywaną Małą Polską (do Polski należał także mały prawobrzeżny skrawek obszaru naprzeciw Kuchni). Granica polsko-niemiecka przebiegała zaledwie 1,5 km na wschód od wsi. Specyfikę tę utrzymano nawet po wojnie, kiedy z trzech gromad (Bursztych, Janowo i Małe Pólko) utworzono gminę Janowo, która pomimo braku łączności lądowej (brak mostu przez Wisłę) należała do lewobrzeżnego powiatu tczewskiego, a nie do komunikacyjnie bardziej dogodnego powiatu kwidzyńskiego.

W okresie międzywojennym ulokowana była tu placówka Straży Celnej „Janowo” .

W sierpniu 1939 roku do Janowa zostały symbolicznie skierowane dwa plutony wojska (jeden z armii czynnej i drugi z formacji Obrony Narodowej). Po wysadzeniu przez wojsko polskie mostów tczewskich i stoczeniu krótkiej walki obronnej oddziały polskie zostały ewakuowane na zachodni brzeg Wisły. Niemcy po wkroczeniu do Janowa rozstrzelali 13 Polaków (wśród nich działaczy plebiscytowych). Na cmentarzu w Janowie znajduje się symboliczna mogiła poświęcona ofiarom zbrodni.

Kościół neogotycki w Janowie z lat 1867-1872, zbudowany z cegły, z cmentarzem przykościelnym. Warto skorzystać z przeprawy promowej do Gniewu, gdzie można zwiedzać zamek gotycki i uczestniczyć w imprezach związanych z byciem średniowiecznym i turniejach rycerskich. Przeprawa promem przez Wisłę jest niewątpliwą atrakcją turystyczną, jako coraz rzadziej spotykana forma przeprawy rzecznej w Polsce.

Korzeniewo - Korzeniewo spełniało ważną rolę dla transportu towarów Wisłą. W XIV wieku w Kwidzynie działała korporacja żeglarzy wiślanych. Planowano również budowę kanału łączącego Kwidzyn z Wisłą w Korzeniewie. Przez Wisłę budowano też mosty pontonowe służące przeprawie wojsk. Był tu m.in. Jan III Sobieski, starosta gniewski w latach 1667-1696. W połowie XVIII wieku powstał tu port rzeczny, w roku 1754 uruchomiono stałą przeprawę promową.

Na początku XX wieku powstała linia kolei wąskotorowej łączącej port z Kwidzynem i Gniewem (obecnie są tylko ślady istnienia infrastruktury), a w latach 1905-1909 most przez Wisłę.

W 1920, w wyniku przegranego przez Polskę plebiscytu wieś pozostaje w granicach Niemiec; do 1 września 1939 roku granica między Polską a Niemcami przebiegała wschodnim brzegiem Wisły. Most znalazł się w granicach Polski i został w latach 1927-29 rozebrany ze względu na brak ruchu. (Most wykorzystano do budowy mostu w Toruniu, a dwa przęsła do budowy mostu w Koninie). Port rzeczny został w ramach regulacji po plebiscytowych na Powiślu udostępniony ruchowi tranzytowemu i oddany pod kontrolę państwa polskiego, Państwowego Zarządu Dróg Wodnych w Tczewie. Z ruchem tranzytowym w Korzeniewie powiązane są liczne konflikty i prowokacje nadgraniczne okresu międzywojennego. W okresie przedwrześniowym wieś stanowiła jedną z niemieckich baz logistycznych w przygotowywanym uderzeniu na Polskę.

W Korzeniewie funkcjonowała przeprawa promowa przez Wisłę w ciągu drogi krajowej nr 90, która była do lipca 2013 jedyną przeprawą promową na drodze krajowej w Polsce. Przeprawa promowa kursowała tylko w okresie od wiosny (koniec kwietnia) do jesieni.

W latach 2010-2013, w ciągu drogi krajowej nr 90, w miejscu dotychczasowej przeprawy promowej, wybudowano most przez Wisłę koło Kwidzyna

Licze - niewielka miejscowość położona na trasie Kwidzyn-Prabuty. W połowie 16 wieku Licze stało się osadą dworską, jednak wciąż należało do biskupstwa Pomezanii i nieustannie zmieniało swoich dzierżawców. W 1525 roku nastąpiła sekularyzacja. Sekularyzacja to działania zmierzające do znacznego ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania roli religii w społeczeństwie. W wyniku tego procesu Licze przeszło w ręce książęce. Książę Albrecht Hohenzollern nadał je uniwersytetowi królewieckiemu założonemu w 1544 roku. Jednakże już w 1630 Licze przeszło w ręce szlachty niemieckiej, najprawdopodobniej rodu Wallwitzów, a 3 lata później, dzięki małżeństwu Johanna von Kospotha z Anną Margaret von Wallwitz, dobra licznieńskie stały się własnością rodu Kospothów. Po śmierci Johanna Licze przeszło w ręce jego spadkobierców, a następnie w 1780 roku sprzedano je generałowi Gruszczyńskiemu. W późniejszych latach Licze jeszcze wielokrotnie zmieniało właścicieli, aż do lat 1929-1930, kiedy ówcześni właściciele Emily i Karl Gorgowie sprzedali majątek państwu niemieckiemu. Podczas II wojny światowej w Liczu działała szkoła Hitlerjugend. W 1945 roku otwarto szkołę podstawową, którą w 1969 roku przeniesiono do nowego budynku. W latach 1954 -1957 wieś Licze była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zlikwidowano po korekcie podziału administracyjnego. Przewodniczącymi Prezydium GRN byli Franciszek Bryksy i Kazimierz Kaczorowski. W latach 70. funkcjonowała w Liczu wiejska świetlica, klub „Ruchu”, punkt biblioteczny i Ludowy Zespół Sportowy. Przez cały okres istnienia miejscowości jej nazwa zmieniała się wiele razy. Możemy wyróżnić takie nazwy jak: Liczyn, Liczen czy Littschen. Zmiana nazwy Littschen na Licze ustalona została Rozporządzeniem Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946r.

Warto zatrzymać się tutaj, by zobaczyć zabytkowy zespół dworsko-parkowy z 1664 r. Dwór zbudowany z cegły palonej, wzorowany na renesansie holenderskim. Ciekawe elementy architektoniczne, dębowe gzymsy, detale ornamentalne z piaskowca. W hallu drewniany strop z inskrypcjami opiewającymi uroki życia doczesnego. Bogato rzeźbiona klatka schodowa. Dwór jest własnością prywatną. Po uzgodnieniu z gospodarzami istnieje możliwość zwiedzania.

Rakowiec - miejscowość położona na trasie Kwidzyn-Prabuty. Przejeżdżając przez Rakowiec warto zatrzymać się, by wejść do murowanego z cegły gotyckiego kościoła. Skręcając w kierunku dawnej stacji kolejowej można dojechać do zabytkowego dworku myśliwskiego, w którym obecnie mieści się pensjonat. Dworek w Rakowcu został wybudowany w połowie XVIII wieku przez junkrów pruskich. Jest to dwór myśliwski w przeszłości zamieszkały przez społeczność szlachecką. Budynek jest otynkowany na biało, ma duże poddasze. Na posesji bardzo licznie rosną drzewa, a wokół dworku znajdują się zabudowania gospodarcze. Na szczególną uwagę zasługują dwie stajnie: jedna pochodzi z XVIII wieku, a druga z 1935 roku. Oba budynki zostały w ostatnich latach odnowione i bardzo nowocześnie urządzone. Obecnie w zabytkowych zabudowaniach dworku myśliwskiego mieści się pensjonat i stadnina koni.

Szadowski Młyn - przepięknie położona osada oddalona od Kwidzyna ok. 15 km, bardzo popularne miejsce sobotnio-niedzielnego wypoczynku mieszkańców Kwidzyna i okolic. Przepływa tędy rzeka Liwa, tworząc rozlewisko z wysokimi, porośniętymi drzewami brzegami. Niegdyś była w tym miejscu ulokowana wieś, wybudowano młyn i tartak. Obecnie zachował się młyn z zabudowaniami gospodarczymi. W tym miejscu, latem, organizowane są liczne spływy i pikniki kajakowe.
Tychnowy - wieś położona przy trasie Kwidzyn - Malbork, niedaleko od Kwidzyna. Można zatrzymać się tutaj, by wejść do kościoła z XIV w.  W okresie międzywojennym Tychnowy stanowiły silny ośrodek polskości. Działały tu polski bank, czytelnia, biblioteka i niedzielna szkółka polska prowadzona przez ks. Piotra Baranowskiego. Murowany, gotycki kościół pochodzi z XIV w., przebudowany na przełomie XVI/XVII w. (powstało wówczas obecne sklepienie gwiaździste
i wsporniki z herbami rodów polskich).

Wieża kościelna oraz kruchta pochodzą z 1869. We wnętrzu gotycka granitowa chrzcielnica, zabytkowe malowane drzwi drewniane, chór muzyczny z polichromiami z XVIII w i tegoż wieku ołtarze. Odkryto też gotyckie freski.

Mieszkańcy gminy mają do zaoferowania nie tylko ciekawe szlaki i obiekty turystyczne; goście z poza gminy mogą również wziąć udział w bogatym programie imprez kulturalnych. Każdego roku mają miejsce dożynki wiejskie organizowane przez parafie i rady sołeckie. Odbywają się liczne imprezy sportowe, uroczystości rocznicowe, świąteczne, na których możemy podziwiać malarstwo, rzeźbę i dziewiarstwo artystyczne wykonane przez miejscowych artystów amatorów. Kulturę ludową krzewią zespoły śpiewacze: „Marezianki”, „Janowiacy z nad Wisły” i „Wesoła Gromadka” z Tychnów, a o dobrą kondycję sportową dbają działacze klubów sportowych w: Rakowcu, Marezie, Pastwie i Korzeniewie.
Na terenie Naszej Gminy działa wiele stowarzyszeń pozarządowych, którzy swoją aktywnością sportową jak i kulturalną sprawiają, że mieszkańcy czują się jak jedna wielka rodzina.